Tristan Tzara

1896-1965

Romen asıllı şair ve deneme yazarı. Dada hareketini öncüsü ve Dadaist Manifesto'nun yazarı.

Asıl adı Sami Rosenstein olan Tzara, 16 Nisan 1896'da Romanya'nın Moineşti kentinde doğdu. Romence konuşan yahudi bir ailenin çocuğuydu. Öğrenim görmek için gittiği Zürih'te sanat tarihinini akışını değiştirecek yeni bir oluşumun baş kahramanlarından biri olacaktı.

I. Dünya Savaşı yıllarında Avrupa'nın önde gelen sanatçı ve aydınları, Zürih'te Hugo Ball'ın açtığı ''Cabaret Voltaire'' adlı cafede toplandılar. Savaşın barbarlığına ve Avrupa'nın akılcılık altındaki bu kıyımına protesto olarak, Tzara'nın önderliğinde yeni bir düşünce akımı başlattılar. Avrupa'nın yerleşmiş sanat anlayışını ve akılcılığını reddeden Dadaist Manifesto 1916 yılında Tristan Tzara tarafından yazıldı. Tamamen rastlantılara dayalı ve geçerli yazın kurallarının dışında bir edebiyat anlayışı geliştiren şair, şiirlerini gazeteden kesilen sözcükleri bir şapkada karıştırıp rastgele çekerek oluşturdu.

1921 yılında,yaşamının büyük bölümünü geçireceği Paris'e yerleşerek Andre Breton, Philippe Soupault, Louis Aragon ve Paul Eluard gibi şair ve yazarlarla, dilin yapısında ve kullanımında yaptıkları değişik ve çarpıcı denemelerle, kamuoyunu ve sanat çevrelerini şoka uğrattılar. Edebiyata getirdiği yeni anlayışla, Brion Gysin ve William Burroughs gibi büyük yazarların çıkış noktası oldu.

1929 yılında, Andre Breton'un önderliğinde kurulan sürrealizm akımına katılan şair, kalemini sürrealizm içinde marksist düşüncenin geliştirilmesine adadı. 1937 yılında, diğer sürrealist sanatçılar gibi Fransız Komünist Partisi'ne katıldı ve II. Dünya Savaşı'nda Fransız Direnişçileri arasında yer aldı.

Nihilist ve asi tavrıyla edebiyata yeni bir bakış açısı getiren şair, Romanya'nın dünyaya kazandırdığı en önemli isimlerden biri oldu. 25 Aralık 1965 yılında Paris'te ölen Tzara'nın en önemli eserleri, L'Homme approximatif (The Approximate Man) (1931), Parler seul (Speaking Alone) (1950), La Face intérieure (The Inner Face) (1953)dir. Ayrıca yazarın, Elif Gökteke tarafından türkçeye çevirilen, çeşitli yerlerde yayımlanan yazılarından derlenen ''Dada Manifestoları'' adında bir kitabı daha bulunmaktadır.

Soru/n felsefedir; ne yandan bakmaya başlamalı yaşama, tanrıya, düşünceye ya da herhangi başka bir şeye. Bakılan her şey sahtedir. Göreceli sonucun, akşam yemeğinden sonra pastayla kiraz arasında yapılacak olan seçimden daha önemli olduğuna inanmıyorum.