Vecihi Hürkuş

1896-1969

Türk havacılık tarihinin en önemli isimlerinden birisi olan mühendis ve pilot. I. Dünya Savaşı’nda ilk düşman uçağını düşüren Türk pilot olan Vecihi Hürkuş, kendi adını taşıyan uçakları üreterek ilk Türk uçak tasarımcısı ve yapımcısı olmuş, Türkiye’deki ilk uçuş okulunu kurmuş, ilk kadın pilotu eğitmiş ve de ilk Türk sivil havacılık okulunun kurucusu olmuştur.

Vecihi Hürkuş, 6 Ocak 1896 tarihinde, İstanbul’da dünyaya geldi. Üç çocuklu bir ailenin ikinci çocuğu olan Hürkuş’un babası Gümrük Müfettişi Faham Bey annesi Zeliha Niyir Hanım’dı. Genç yaşta babasının vefatı üzerine annesi tarafından yetiştirildi.

İlk ve orta dereceli eğitimini tamamladıktan sonra, Tophane Sanat Okulu’nda güzel sanatlar eğitimi aldı ve bu okulu başarıyla bitirdi. Gönüllü olarak Balkan Savaşı’na katılan Hürkuş, daha sonra I. Dünya Savaşı’nda, Bağdat cephesinde uçak mühendisi olarak görev yaptı.

1917 yılında, Kafkas Cephesi’nde görev yaptığı sırada bir Rus uçağını düşürerek düşman uçağını düşüren ilk Türk pilotu ünvanını aldı. Savaşta yaralanarak Rus’lara esir düşmesine rağmen, kaçmayı başardı ve ülkesine geri döndü.

Kurtuluş Savaşı’na gönüllü olarak katılan Hürkuş, başarılı keşif uçuşlarının yanı sıra bir Yunan uçağını da düşürmeyi başardı ve İzmir hava alanına inerek burayı işgalden geri aldı. Bu başarılar, T.B.M.M. tarafından İstiklal Madalyası ve de üç ayrı Tasdikname ile ödüllendirmesi sonucunu doğurdu; T.C. tarihi içerisinde üç Tasdikname ile ödüllendirilen ilk ve tek insan Vecihi Hürkuş oldu.

Edirne’ye kazayla düşen bir düşma uçağına adının verilmesi üzerine uçak yapma fikri aklına takılan Hürkuş, ilk Türk yapımı uçak olan Vecihi K VI’ı imal etti ve ilk uçuşunu 28 Ocak 1925 tarihinde yaptı.

Mustafa Kemal Atatürk’ün yönlendirmesiyle kurulan Türk Tayyare Cemiyeti'ne katılan Hürkuş, 1931 yılında, T.T.C. adına ilk Türkiye turunu düzenledi; bunu aynı yılın sonlarında yapılan ve Ankara, Konya, İzmit, İstanbul gibi pek çok şehri kapsayan ikinci uçak turu izledi.

21 Nisan 1932 tarihinde, Sivil Tayyare Mektebi’ni kuran Vecihi Hürkuş, bu mektebe Türkiye’nin ilk kadın pilotları olacak olan iki kız öğrenci dahil 12 adet öğrenci aldı ve eğitim uçuşları için 1933 tarihinde, Nuri Demirağ tarafından finanse edilen Vecihi K-XVI adlı uçağı tasarladı.

Türkiye’nin ilk sivil hava yolu şirketi olan Hürkuş Hava Yolları’nı 29 Kasım 1954 yılında kuran Vecihi Hürkuş, T.H.Y.’nin elden çıkarttığı uçakları alıp onararak filosunu kurdu fakat uçaklarına düzenlenen sabotajlar, uçuşlarının gerekçesiz yere iptal edilmesi gibi sebeplerden dolayı bu projesini verimli bir şekilde hayata geçiremedi.

Hayatının son yıllarını büyük maddi sıkıntılar arasında geçiren başarılı pilot, 16 Temmuz 1969 tarihinde, geçirdiği beyin kanaması nedeniyle yatırıldığı Gülhane Askeri Tıp Akademisi Hastahanesi’nde vefat etti.

Türk havacılık tarihinin pek çok ilkine imza atmış olan ve 1916-1967 yılları arasında yaptığı 30.000 saatlik uçuşla bu alanda kırılması zor bir rekora imza atan Vecihi Hürkuş, 102 farklı model savaş ve sivil uçakla uçuş yaparak inanılması güç bir rekora da imza atmıştır.