Kalıtım

Canlıların, kendinden önceki yakınlarında bulunan bedensel ya da manevî bir halin görülmesi, soyaçekim. Doğan bir çocuğun anasına, babasına, kardeşlerine ya da soyundan gelen birine benzemesi; bir fasulyeden daima aynı fasulyenin, bir serçeden, bir maymundan aynı serçenin, aynı maymunun meydana gelmesi, kalıtımla açıklanır.

Kalıtım, çok eski zamanlardan beri bilginlerin ve insanların üzerinde merakla ,önemle durdukları bir olaydır. Fakat XIX. yüzyılına kadar bu olayın bilimsel bir açıklaması yapılmamıştır. İlk defa Gregor Mendell (1822 - 1884) adlı bir Avusturyalı rahip, kalıtımın esaslarını, bezelye melezleri üzerinde yaptığı incelemelere dayanarak ispata çalışmış, vardığı sonuçları, 1865 yılında yayınlamıştır. Ancak, bu incelemeler kimsenin dikkatini çekmemiştir.

1900 yıllarına doğru Hollandalı bilgin De Vries ile Almanyalı Çorrens ve Avusturyalı Tschermek ayrı ayrı denemeler yapmışlar, Mendell in vardığı sonuçlara varmışlardır. Daha sonraları, kalıtımla ilgili meseleleri ilkin Mendell'in incelediği anlaşılmış olduğundan, kalıtımla ilgili kanunlara, Mendel Kanunlar adı da verilmektedir.

Mendell, deneylerini bezelye melezleri üzerinde yapmıştır. İlkin tohumları düz ve buruşuk iki tıp bezelye almış, çiçek açmadan bunların erkek organlarını keserek çıkarmış ve birinin çiçek tozlarını öbürünün dişi organları üzerine serpmek suretiyle döllenmesini sağlamıştır. Bu döllenmeye Mendell Çaprazlaması denir. Sonuç olarak her iki bitkiden de düz tohumlutaneler meydana geldiğini görmüştür. Yaptığı deneylerden sonra şu sonuca varmıştır:

a - Birbirinden belirli bir karakterle ayrılmış bulunan saf ırk iki bezelye birleştikleri zaman meydana gelen melezlerde,' ana ve babadan birisinin karakteri görülmekte ve hepsi bir birine benzememektedir. (Melezlerin birbirine benzememesine izottipi denir.)

b - Melezlerde ana ve babadan birisinin karakterinin görülmesi, ortaya çıkan karakterin diğerine hakim olduğunu göstermektedir. Bu hakim karaktere dominant karakter, ana ve babada bulunduğu halde ortaya çıkmayan karaktere de resesif karakter adı verilmektedir.

Mendell, elde ettiği melez tohumların erkek çiçeklerini kendi aralarında tekrar çaprazlamıştır. Bu ikinci deneyde elde edilen tohumlardan önemli bir bölümünün düz olduğunu, bir bölümünün ise buruşuk tohumlu olduğunu görmüştür. Buruşuk tohumlan ektiğinde bunlardan devamlı olarak buruşuk tohum elde etmiş; düz tohumluların bir kısmının devamlı olarak düz, bir kısmının da buruşuk tohumlu taneler verdiğini görmüştür. Buradaki 1/4 buruşuk ve 3/4 düz tohumlular oranının da değişmediğini görmüştür. Bu denemelerden elde edilen sonuçlar üç kanun halinde toplanmıştır. Bunlara Mendell Kanunları denir.

Birinci Kanun : Birbirlerinden birer karakterle ayrılan iki saf ırk birleştikleri zaman meydana gelen melezlerin hepsi de aynı tipte bulunmaktadır. Buna İzotipi Kanunu denir.

İkinci Kanun : Melezlerde ana ve babadan birinin karakteri hakim olarak görülmektedir. Buna da Dominans Kanunu denir.

Üçüncü Kanun : Melezler aralarında çaprazladıkları zaman meydana gelen nesilde ana ve babaya ait karakterler ayrılmaktadır. Buna Karakterlerin Kanunu denilmektedir.